“Ta bëjmë shëndetin mendor dhe mirëqenien për të gjithë një prioritet global”
Shëndeti mendor është shumë më tepër se mungesa e sëmundjes; është gjithashtu një gjendje mirëqenieje që përfshin aftësinë për të krijuar dhe mirëmbajtur raporte, për të mësuar, punuar, pushuar dhe për tu zbavitur, si dhe mundësi dhe e drejtë për të marrë vendime dhe për të bërë zgjedhje personale.
Aspekte të shumta të shëndetit mendor janë shumë sfiduese. Para pandemisë së 2019-ës, rreth 970 milionë njerëz në mbarë botën jetonin me një çrregullim mendor, domethënë një në tetë njerëz në botë jetonte me një çrregullim mendor. Pastaj, në vitin 2019 14% e adoleshentëve në botë (në moshë nga 10-19 vjeç) jetonin me një çrregullim mendor. Në të njëjtën kohë, në botë ka mungesë të shërbimeve, aftësive dhe fondeve të mjaftueshme për shëndetin mendor, sidomos në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Pandemia e COVID-19 ka krijuar një krizë globale të shëndetit mendor, duke nxitur stres afatshkurtër dhe afatgjatë dhe duke dëmtuar shëndetin mendor të miliona njerëzve. Vlerësimet tregojnë se gjatë vitit të parë të pandemisë ankthi dhe çrregullimet depresive janë rritur me më shumë se 25%, shërbimet për shëndetin mendor janë çrregulluar rëndë dhe hendeku mes nevojave dhe mundësive për trajtimin e gjendjeve të shëndetit mendor është zgjeruar. Kështu, mbulimi me trajtim efektiv mbetet jashtëzakonisht i ulët.
Shëndeti mendor dhe mirëqenia e shumë punonjësve shëndetësorë, socialë dhe punonjësve të tjerë është rënduar nga pandemia, e cila dëshmoi se sistemet duhet të përforcohen dhe të përgatiten për të ofruar mbështetje më të mirë për këta persona në kohë krize.
COVID-19 tregoi se asnjë komb nuk është i përgatitur të përballet me pasojat dhe efektet ndaj shëndetin mendor që burojnë nga kriza, gjë që tregon se roli i shoqërisë dhe qytetarëve është mjaft i madh. Pra, roli i shoqërisë civile është që t’i fuqizojë dhe tu mundësojë njerëzve të kontribuojnë në shëndetin mendor dhe mirëqenien në komunitetet dhe vendet e tyre të punës. Roli i qeverive është i një rëndësie të madhe. Bashkëpunimi ndërmjet qeverive, qytetarëve dhe politikëbërësve duhet të përforcohet. Asnjë komunitet dhe asnjë individ nuk duhet të lihet jashtë sistemit.
Rritja e pabarazive sociale dhe ekonomike, konfliktet e zgjatura, dhuna dhe emergjencat e shëndetit publik prekin të gjithë popullsinë, duke rrezikuar avancimin drejt përmirësimit të mirëqenies. Kështu, gjatë vitit 2021 rreth 84 milionë njerëz në mbarë botën janë zhvendosur me forcë. Prandaj, nevojitet që ne si individë, komunitete dhe qeveri të theksojmë rëndësinë dhe vlerën e shëndetit mendor dhe ta thellojmë këtë vlerë me një dedikueshmëri, angazhim dhe investim më të madh nga të gjithë aktorët në të gjithë sektorët. Ne duhet ta përforcojmë kujdesin ndaj shëndetit mendor në mënyrë që spektri i plotë i nevojave të shëndetit mendor të plotësohet përmes një rrjeti shërbimesh lehtësisht të aksesueshme dhe cilësore.
Gjithnjë e më shumë ka dëshmi se parandalimi i çrregullimeve të shëndetit mendor është i mundur duke përdorur ndërhyrje të përgjithshme dhe të synuara të bazuara në prova që mund të përmirësojnë rezultatet për individët me çrregullime mendore, por edhe të zvogëlojnë rrezikun e zhvillimit të çrregullimeve mendore. Kjo nënkupton aplikimin e masave universale parandaluese si promovimi i politikave të përfshirjes sociale, mbështetja dhe investimet direkte për grupet vulnerabël, si dhe investimet në komunitete. Ndërhyrjet për mirëqenien janë të nevojshme gjatë gjithë jetëgjatësisë, që nga shtatzënia, lindja, fëmijëria e hershme, adoleshenca e hershme, mosha madhore dhe deri në pleqësi. Duhet të punohet për të përmirësuar përcaktuesit socialë të shëndetit, si dhe për të thyer stigmën dhe diskriminimin në lidhje me shëndetin mendor, që vazhdojnë të jenë pengesë për përfshirjen sociale dhe aksesin në kujdesin e nevojshëm. Kjo është arsyeja se pse ne të gjithë duhet të marrim pjesë së bashku në rritjen e ndërgjegjësimit për rëndësinë e ndërhyrjeve parandaluese për shëndetin mendor.
Agjenda 2030 dhe Qëllimet për Zhvillim të Qëndrueshëm (QZhQ) të miratuara në sesionin e 70-të të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në vitin 2015 nuk mund të realizohen nëse nuk bëhet një investim i rëndësishëm në përmirësimin e mirëqenies mendore për të gjithë. Pandemia e COVID-19 nxorri në pah se shumë sisteme të kujdesit shëndetësor janë të papërgatitur për t’u përballë me sfidat e shëndetit fizik dhe mendor me të cilat përballet popullsia e tyre. Punëdhënësit janë kryesisht të papërgatitur. Prandaj, kultura e vendeve tona të punës duhet të orientohet drejt mbështetjes së shëndetit mendor dhe mirëqenies së fuqisë punëtore, në mënyrë që punëdhënësit të jenë më të përgatitur për të mbështetur shëndetin mendor dhe mirëqenien e popullsisë që punon.
Promovimi i shëndetit mendor dhe strategjitë e parandalimit universal janë krijuar në përgjithësi për të rritur mirëqenien e popullatës duke riformësuar determinantat e shëndetit mendor në sferat individuale, sociale dhe strukturore të ndikimit për të krijuar një mjedis mbështetës për shëndetin mendor.
Strategjitë dhe ndërhyrjet universale janë të ndryshme. Shumë ndërhyrje kryhen në nivel komuniteti, për shembull nga ofruesit e shërbimeve shëndetësore. Të tjerat ofrohen në nivele më të larta, për shembull nëpërmjet ligjeve ose strategjive kombëtare për punë. Në praktikë, ndërhyrjet universale shpesh kombinohen me strategji të ndryshme në nivele individuale, sociale dhe strukturore.
Kështu, në vitin 2019, OBSH nisi Iniciativën Speciale për Shëndetin Mendor (2019-2023): Mbulimi Universal Shëndetësor për Shëndetin Mendor për të siguruar akses në kujdes cilësor dhe të përballueshëm për gjendjet e shëndetit mendor në 12 vende prioritare për më shumë se 100 milionë njerëz.
Strategjia kombëtare për promovimin e shëndetit mendor në Republikën e Maqedonisë është miratuar në vitin 2018 për një periudhë shtatëvjeçare (2018-2025). Theks i veçantë në këtë strategji i kushtohet parandalimit të shfaqjes së sëmundjeve dhe promovimit të shëndetit mendor, me një plan të përshtatshëm për organizimin e institucioneve të shëndetit mendor në çdo nivel të kujdesit shëndetësor, me zhvillimin e një shëndeti mendor të orientuar drejt komunitetit. sistemi. Fokusi i kësaj strategjie është tek çdo individ dhe nevojat e tij për të përmirësuar shëndetin mendor.
Ne të gjithë imagjinojmë një botë ku shëndeti mendor vlerësohet, promovohet dhe mbrohet; ku të gjithë kanë mundësi të barabarta për të gëzuar dhe ushtruar të drejtat e tyre njerëzore dhe ku të gjithë mund të kenë akses në kujdesin që i nevojitet për shëndetin mendor.
Dita Botërore e Shëndetit Mendor është një mundësi për të realizuar të gjitha këto me përpjekje të përbashkëta. OBSH do të punojë me partnerët e fushatës për ta bërë shëndetin mendor dhe mirëqenien për të gjithë një prioritet global. Kjo do të jetë një mundësi për njerëzit me probleme të shëndetit mendor, avokatët, qeveritë, punëdhënësit, punonjësit dhe palët e tjera të interesuara që të bashkohen për të identifikuar gjithë çka duhet bërë për të siguruar që shëndeti dhe mirëqenia mendore të bëhet një prioritet global. Prandaj, ju ftojmë t’i bashkoheni fushatës së sivjetshme, pasi është e domosdoshme që me një përpjekje të përbashkët të marrim rrugën e duhur për ta bërë botën një vend më të mirë për të jetuar.
Raporti botëror për shëndetin mendor, 17/06/2022 – të dhëna dhe citate
Prevalenca dhe ngarkesa
- në vitin 2019 970 milionë njerëz në mbarë botën jetonin me ndonjë çrregullim mendor
- në vitin 2019 1 në 8 njerëz në mbarë botën jetonte me ndonjë çrregullim mendor
- 80% e njerëzve me çrregullime mendore jetojnë në vende me të ardhura të ulëta dhe mesatare
- rritje prej 26% e çrregullimeve të ankthit në vitin e parë të pandemisë
- rritje prej 28% e çrregullimeve depresive në vitin e parë të pandemisë
- në 2019 14% e adoleshentëve në botë (10-19 vjeç) jetonin me ndonjë çrregullim mendor
- 1 në 100 vdekje në mbarë botën ndodhin si pasojë e vetëvrasjes
- 58% e vetëvrasjeve ndodhin para moshës 50 vjeçare.
- 1 në 10 vite të jetës me aftësi të kufizuar shkaktohen nga çrregullime mendore, neurologjike dhe si pasojë e përdorimit të substancave
- 10% e viteve të jetës me aftësi të kufizuar që i atribuohen çrregullimit depresiv i atribuohen marrëdhënieve seksuale në fëmijëri
- viktimizimi i abuzimit dhe ngacmimit
- 1 në 6 vjet jetë me aftësi të kufizuara shkaktohet nga çrregullimet mendore
Shpenzimet ekonomike
- 6 trilion dollarë janë shpenzimet e përgjithshme të parashikuara për vitin 2030 për një grup të definuar të shëndetit mendor
- 12 miliardë ditë pune produktive humbasin çdo vit për shkak të depresionit dhe ankthit, me një shumë të përgjithshme të shpenzimeve prej afro 1 trilion dollarë
- raporti përfitim-shpenzim prej 5 ndaj 1 për rritjen e trajtimit për depresionin dhe ankthin
Rreziqet
- gjatë vitit 2021 84 milionë njerëz në mbarë botën u zhvendosën me forcë
- rreziku nga depresioni është për 7 herë më i lartë tek njerëzit me tre ose më shumë gjendje shëndetësore fizike
- rreziku nga vetëvrasja është 100 herë më i madh tek personat me HIV se sa tek të tjerët
- 1/5 e të gjitha vetëvrasjeve janë si pasojë e vetëhelmimit me pesticide
- 4 milionë fëmijë në mbarë botën jetojnë nën kujdes institucional
Hulumtime
- 7% e financimit global për hulumtim shëndetësore përdoret për shëndetin mendor
- më pak se 5% e financimit për hulumtim në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme
Burime
- për shëndetin mendor janë të dedikuara vetëm 2% e buxheteve shëndetësore qeveritare
- në vendet me të ardhura të mesme dhe të ulëta për shëndetin mendor ndahen vetëm 1% e buxheteve shëndetësore
- 2 nga 3 dollarë (66%) shpenzime të qeverisë për shëndetin mendor bëhen për spitale psikiatrike stacionare të pavarura
- 0,3% e ndihmesës globale zhvillimore për shëndetin iu dedikua shëndetit mendor (2006–2016)
Shërbime: mbulimi dhe cilësia
- 71% e personave me psikoza në botë nuk i pranojnë shërbimet për shëndetin mendor
- 12% e personave me psikoza në vendet me të ardhura të ulëta nuk kanë trajtim për shëndetin mendor
- 1 në 10 punonjës në institucionet në vendet me të ardhura të larta e pranojnë se kanë keqtrajtuar më të moshuarit gjatë vitit paraprak
