Секој 12 јуни светот се обединува во борбата против една од најболните и најнеправедни појави во современото општество – злоупотребата на детскиот труд. Овој ден е прогласен од Меѓународната организација на трудот (МОТ) во 2002 година со цел да се подигне свеста за милионите деца ширум светот кои, наместо да учат и да си играат, се принудени да работат во тешки и опасни услови. Па, така и Институтот за јавно здравје го одбележува овој ден.

Детскиот труд не е само прашање на сиромаштија или недостиг на образование. Тоа е сериозно кршење на човековите права кое остава длабоки последици врз развојот, здравјето и иднината на децата. Во суштина, детски труд е секоја работа која го спречува детето да оди на училиште, која му штети на физичкиот или менталниот развој, или која е извршувана во услови опасни по живот и здравје.

Според последните податоци на МОТ и УНИЦЕФ, повеќе од 160 милиони деца ширум светот се вклучени во некаков облик на труд, а повеќе од половината од нив се изложени на особено опасни услови. Тоа значи дека секое десетто дете на планетата не ужива во своето детство. Наместо книги, нивните раце држат алат. Наместо во училница, тие се наоѓаат на полиња, во рудници, на улици или во фабрики. Овие деца се лишени од основното право на безбедно детство и образование.

Ø   Вкупен број на деца-работници: Приближно 160 милиони деца на возраст од 5 до 17 години се вклучени во детски труд, што претставува речиси 10% од глобалната детска популација.

Ø   Опасна работа: Од нив, 79 милиони деца се вклучени во опасна работа што претставува значителен ризик за нивното здравје, безбедност или морал.

Ø   Регионална дистрибуција :

• Африка: Има најголем број деца-работници, со 72 милиони деца, што претставува 20% од детската популација на континентот.
• Азија и Пацификот: Приближно 62 милиони деца се вклучени во детски труд, што претставува 7% од сите деца во регионот.
• Америка: 11 милиони деца се вклучени во детски труд.
• Европа и Централна Азија: Вклучени се 6 милиони деца.
• Арапски држави: Засегнати се 1 милион деца.

·         Земји со среден приход: Значителен дел од детскиот труд се јавува во земјите со среден приход, со 84 милиони деца, што претставува 56% од вкупниот број деца во светот.

Мотото на Светскиот ден против злоупотреба на детскиот труд за 2025 година гласи: „Напредокот е очигледен, но има уште многу да се направи: да ги забрзаме напорите!“ Ова мото ни укажува дека иако во последниве години се постигнати значителни резултати, како што се намалување на бројот на деца вклучени во тежок труд и зголемување на глобалната свест, борбата сè уште не е добиена. Предизвиците се големи, а времето не е на страната на децата кои секојдневно страдаат.

Причините за детскиот труд се комплексни и длабоко вкоренети. Сиромаштијата е најчестиот фактор, бидејќи родителите, принудени од тешки економски услови, ги вклучуваат децата во работа за да го зголемат семејниот приход. Во некои заедници, традицијата и недостигот од едукација дополнително го одржуваат проблемот. Недостигот на пристапно образование, конфликти, природни катастрофи, како и невидливата економија каде што нема контрола и одговорност, го влошуваат овој глобален проблем.

Иако многу земји воведоа закони кои го забрануваат детскиот труд, спроведувањето често е слабо или недоволно. Потребна е посветеност не само од државите, туку и од целото општество - од училиштата, медиумите, родителите, па дури и од потрошувачите кои имаат моќ преку своите избори да не поддржуваат производи направени со детски труд.

Во Македонија, иако не постојат масовни случаи на детски труд, сепак постојат појави каде што деца, особено од маргинализирани заедници, работат на улица, во семејни бизниси или собираат секундарни суровини. Овие деца често не се заштитени со соодветна регулатива, а и институционалниот одговор не е секогаш доволно брз и ефикасен. Образованието, социјалната поддршка, како и ефикасните механизми за заштита на децата, треба да бидат приоритет.

Од клучна важност е сите општествени чинители да дејствуваат заеднички. Просветните работници треба да ги препознаваат децата кои се изложени на ризик и да соработуваат со центрите за социјална работа. Владините институции треба да обезбедат подобри услови за социјално загрозените семејства, за децата да не бидат принудени да работат. Медиумите треба да продолжат да информираат и да ја подигнуваат свеста, а граѓаните да бидат внимателни, информирани и ангажирани.

За да се справат со овој проблем, експертите препорачуваат:

ü Пристојна работа за возрасни: Обезбедување фер можности за вработување за намалување на економската потреба од детски труд.

ü Подобрена социјална заштита: Имплементација на робусни мрежи за социјална сигурност за поддршка на ранливите семејства.

ü Пристап до квалитетно образование: Обезбедување пристап до образование за сите деца, со што се намалува веројатноста за детски труд.

ü Справување со основните причини: Справување со системски проблеми како што се сиромаштијата, нееднаквоста и недостатокот на пристап до услуги.

Светскиот ден против злоупотреба на детскиот труд не е само уште еден ден во календарот. Тој е потсетување дека детството е неприкосновено право и дека никогаш не смее да биде жртвувано за профит, сиромаштија или негрижа. Овој ден е и повик за акција – не само за институциите, туку за сите нас како општество. Да не заборавиме дека секое дете заслужува љубов, образование, игра и сигурна иднина.

Затоа, да го прифатиме предизвикот што го поставува мотото за 2025 година. Да признаеме дека иако напредокот е тука, патот сè уште не е завршен. Да не го успоруваме чекорот, туку напротив – да ги забрзаме напорите. Само така можеме да изградиме свет каде детскиот труд ќе биде минато, а секое дете ќе има можност да расте достоинствено, среќно и безбедно.

Оддел за здравствена промоција и следење на болести