Здравје за сите: време е за акција

Универзалната здравствена покриеност претставува столб на општествената благосостојба, чијашто главна цел е сите поединци и заедници да ги добијат потребните здравствени услуги, без притоа да се соочат со финансиски тешкотии. Оваа амбициозна цел, одобрена од Светската здравствена организација (СЗО), како фундаментален дел од „Целите за одржлив развој“ на Обединетите нации, се стреми да гарантира пристап до квалитетни здравствени услуги, лекови и вакцини за секого и секаде, без оглед на економскиот статус.

Концептот на универзална здравствена покриеност опфаќа низа услуги, вклучувајќи превентивна, куративна, рехабилитативна и палијативна нега. Поконкретно, овој концепт подразбира унапредување на здравјето, превенција на болести, третман, рехабилитација и постојана грижа за физичкото и менталното здравје. Цврстата рамка на универзалната здравствена покриеност вклучува повеќе засегнати страни, од влади и креатори на политики до даватели на здравствени услуги, заедници и меѓународни организации, кои соработуваат за да изградат силни здравствени системи коишто ќе ги задоволуваат различните потреби на населението.

Состанокот на високо ниво на Обединетите нации за универзална здравствена покриеност, одржан на 21 септември 2023 година, потврди дека здравите луѓе се основата на здравите општества и економии. Покрај тоа, на состанокот беше нагласена и важноста на универзалната здравствена покриеност како основа за постигнување на „Целите за одржлив развој“, вклучувајќи ги оние поврзани со искоренувањето на сиромаштијата, пристапот до образование, родовата еднаквост, климатските промени и градењето мирни и инклузивни општества. За жал, податоците покажуваат дека:

·         половина од светското население нема пристап до основните здравствени услуги

·         проценето е дека 2 милијарди луѓе се соочуваат со финансиски тешкотии, поради плаќањата од џеб, вклучително и 344 милиони луѓе кои живеат во екстремна сиромаштија

·         од утврдувањето на „Целите за одржлив развој“ во 2015 година - дури и пред пандемијата со КОВИД-19 - проширувањето на покриеноста со здравствени услуги беше запрена и финансиската заштита беше влошена

Пандемијата ги уназади земјите во нивното патување кон универзална здравствена покриеност, но истовремено ја истакна и нејзината огромна важност.

За постигнување универзална здравствена покриеност неопходно е да се има предвид следното:

·         Еднаков пристап: Универзалната здравствена покриеност нагласува еднаков пристап до здравствените услуги за сите поединци, елиминирајќи ја дискриминацијата врз основа на пол, возраст, етничка припадност, социо-економски статус или географска локација. Таа има за цел да ги премости празнините во пристапноста и да обезбеди маргинализираните или ранливите групи да добијат ист квалитет на нега, како и остатокот од населението.

·         Финансиска заштита: Една од примарните цели на универзалната здравствена покриеност е да ги заштити поединците и семејствата од финансиски тешкотии предизвикани од трошоците за здравствена заштита. Со имплементирање на механизми како што се шеми за осигурување, субвенции или јавно финансирана здравствена заштита, универзалната здравствена заштита се стреми да ги минимизира плаќањата од џеб и да го намали финансискиот товар на поединците кои бараат здравствени услуги.

·         Квалитетни здравствени услуги: Универзалната здравствена покриеност се залага за испорака на висококвалитетни здравствени услуги, фокусирајќи се на практики засновани на докази, квалификувани здравствени работници, ефикасна инфраструктура и основни лекови и опрема. Механизмите за обезбедување квалитет се клучни за да се осигура дека здравствените услуги ги исполнуваат утврдените стандарди и постојано се подобруваат.

·         Силни здравствени системи: Универзалната здравствена заштита бара еластични и робусни здравствени системи способни да одговорат на здравствените потреби на населението. Ова вклучува инвестиции во здравствена инфраструктура, работна сила, здравствени информациски системи и структури на управување за ефикасно управување и испорака на услуги.

·         Силна примарна здравствена заштита: Универзалната здравствена покриеност треба да се заснова на силна примарна здравствена заштита ориентирана кон луѓето. Добрите здравствени системи се фокусирани не само на спречување и лекување на болести, туку и на подобрување на благосостојбата и квалитетот на животот.

·         Ангажирање на заедницата: Ангажирањето на заедниците и поттикнувањето партнерства со граѓанските организации играат клучна улога за усогласување на здравствените услуги со потребите и преференциите на населението. Овластувањето на заедниците активно да учествуваат во одлучувањето за здравствената заштита може да доведе до поефективни и одржливи здравствени интервенции.

Оттука, станува јасна потребата од итна акција преку давање приоритет на вложувањата во здравствените системи, како и инвестициите за образование, вработување и обезбедување пристојни услови за работа на здравствената работна сила. Дополнително, неопходно е градење на поотпорни, правични и еластични здравствени системи, коишто ќе бидат подготвени да одговорат на здравствените закани, како и да обезбедат континуитет на основните здравствени услуги. Евидентна е потребата за проширување на интервенциите во примарната здравствена заштита, вклучително и здравствена промоција и превенција на болести. Во насока на постигнување здравје и благосостојба, владите мора да гледаат подалеку од здравствените услуги и да се осврнат на факторите коишто потекнуваат од  животната средина, социјалните фактори и бихевијоралните фактори кои влијаат на здравјето на поединците. Исто така, од големо значење е и вклучувањето на заедниците во процесот на донесување одлуки, притоа уважувајќи ги потребите на населението. Очигледно е дека напорите за постигнување универзална здравствена покриеност бараат постојана посветеност од владите, меѓународните организации, граѓанското општество и приватниот сектор. Имено, стремежот кон универзална здравствена покриеност бара колаборативната акција и споделена одговорност за надминување на бариерите и унапредување во насока на реализација на целта, односно создадење свет каде што секој поединец ќе има можност да води здрав живот без да се соочи со непотребни финансиски тешкотии предизвикани од трошоците за здравствена заштита.

Подготвил: Оддел за здравствена промоција и следење на болести