Постарите лица се двигатели на локална и глобална акција

-          Нивните  аспирации се значајни –Инспирираат и создаваат низ генерациите.

-          Нивната благосостојба е значајна- Здравото стареење е право а не привилегија.

-          Нивните права мора да се почитуваат-Еднаквост и достоинство на секоја возраст.

-          Ги зајакнуваат заедниците- Постарите лица се ментори, старатели, лидери.

-          Ја обликуваат иднината –Нивното искуство го движи напредокот локално и глобално

-          Ништо за нив без низ –Постарите лица мора да имаат глас во одлуката

Институтот за јавно здравје секоја година ја покренува свесноста за грижата на старитe лица. На овој Меѓународен ден, потсетуваме  дека старите лица треба да имаат подеднаков пристап на секое ниво во општеството со посебен акцент на здравствената грижа и здраво стареење.

Меѓународниот ден на старите лица оваа година  го бележиме под мотото: Постарите лица се двигатели на локална и глобална акција: ‟Нашите аспирации, нашата благосостојба, нашите права“, ја истакнува трансформативната улога што ја играат постарите лица во градењето отпорни и правични општества.

Тие се двигатели на напредокот а не пасивни корисници, придонесувајќи го своето знаење и искуство во области како што се здравствената еднаквост, финансиската благосостојба, отпорноста на заедницата и застапувањето на човековите права.

Политичката декларација и Мадридскиот меѓународен план за акција за стареење (MIPAA), усвоени во 2002 година, остануваат камен-темелници на глобалната политика за стареење, промовирајќи општество за сите возрасти преку акција за развој, здравје и поддржувачки средини. Темата за 2025 година директно ги одразува овие принципи со препознавање на постарите лица како двигатели на напредокот и на локално и на глобално ниво.

енералното собрание на Обединетите нации (ОН) го прогласи периодот 2021–2030 за Деценија на ОН за здраво стареење и побара од СЗО да го води спроведувањето. Деценијата на ОН за здраво стареење е глобална соработка што ги здружува владите, граѓанското општество, меѓународните агенции, професионалците, академијата, медиумите и приватниот сектор за 10 години усогласена, каталитичка и колаборативна акција за поттикнување на подолг и поздрав живот.

Деценијата на ОН за здраво стареење (2021–2030) има за цел да ги намали здравствените нееднаквости и да ги подобри животите на постарите лица, нивните семејства и заедниците преку колективно дејствување во четири области: промена на начинот на кој размислуваме, чувствуваме и дејствуваме кон возраста и егеизмот; развој на заедниците на начини што ги поттикнуваат способностите на постарите лица; обезбедување интегрирана грижа ориентирана кон лицето и услуги за примарна здравствена заштита што одговараат на постарите лица; и обезбедување пристап до квалитетна долгорочна нега за постарите лица на кои им е потребна. Институтот за јавно здравје во соработка со канцеларијата на СЗО во Македонија зема учество и дава свој придонес преку соработка во промовирање на општество за сите возрасти преку акција за развој, здравје и поддржувачки средини како и спроведување на анализи за потребите и превенција од незаразните болести кај постарите лица. Во Националната програма за јавно здравје за 2026 година Институтот за јавно здравје е подготвен да ги покрене и предложи позитивните политики кон здраво стареење.

Стареење на населението – Глобален и регионален предизвик

Стареењето на населението, односно брзото зголемување на бројот на постари лица, претставува глобален феномен. Нациите „стареат“ бидејќи популацијата на постарите лица расте многу побрзо од вкупната популација, главно поради намалување на наталитетот и зголемување на животниот век.

Во земјите во развој, оваа демографска промена се одвива во рок од само две до три децении – компресирана во времетраење на една генерација. До 2050 година, се предвидува дека ќе има две милијарди луѓе на возраст од 60 години и постари, при што 80% од нив ќе живеат во земјите во развој.

И регионот е сведок на континуирано зголемување на бројот и процентот на постари лица. Во 2000 година имало околу 26,8 милиони лица на возраст од 60 години и постари (5,8% од вкупното население). Се предвидува дека до 2025 година овој удел ќе достигне 8,7%, а до 2050 година речиси 15% од вкупното население ќе биде на возраст од 60 години и повеќе.

Клучна стратегија за олеснување на вклучувањето на постарите лица е да го направиме нашиот свет попријателски настроен кон постарите лица. Светот, кој е пријателски настроен кон постарите лица, им овозможува на луѓето од сите возрасти активно да учествуваат во активностите на заедницата и се однесува кон сите со почит, без оглед на нивната возраст. Тоа е место кое им олеснува на постарите лица да останат поврзани со луѓето кои им се важни. И им помага на луѓето да останат здрави и активни дури и на најстарата возраст и им обезбедува соодветна поддршка на оние кои повеќе не можат да се грижат за себе.

Многу градови и заедници веќе преземаат активни чекори за да станат попријателски настроени кон постарите лица.

ФАКТОРИ ШТО ВЛИЈААТ НА ЗДРАВОТО СТАРЕЕЊЕ

• Физичките и социјалните средини можат директно да влијаат на здравјето или преку бариери или стимулации што влијаат на можностите, одлуките и здравственото однесување.
• Одржувањето здрави однесувања во текот на животот, особено јадењето балансирана исхрана, редовното практикување физичка активност и воздржувањето од употреба на тутун, придонесуваат за намалување на ризикот од незаразни болести, подобрување на физичките и менталните капацитети и одложување на зависноста од нега.
•  Поддржувачките физички и социјални средини, исто така, им овозможуваат на луѓето да го прават она што им е важно, и покрај загубите на капацитет.
•  Достапноста на безбедни и достапни јавни згради и транспорт, како и местата што лесно се движат, се примери за поддржувачки средини.

При развивањето на одговор на јавното здравје кон стареењето, важно е не само да се земат предвид индивидуалните и еколошките пристапи што ги ублажуваат загубите поврзани со постарата возраст, туку и оние што можат да го зајакнат закрепнувањето, адаптацијата и психосоцијалниот раст.