RUAJTJA E DHËMBËVE TË QUMËSHTIT ËSHTË E RËNDËSISHME PËR SHËNDETIN E PËRGJITHSHËM  

Rëndësia e dhëmbëve të parë të qumështit shpesh neglizhohet sepse bien dhe zëvendësohen me dhëmbë të përhershëm. Edhe pse është kështu, nuk do të thotë se nuk duhet të kujdesemi për ta që nga dita e parë, sepse dhëmbët e qumështit me karies tek fëmijët e rrezikojnë zhvillimin dhe shëndetin e dhëmbëve të përhershëm, janë burim infeksionesh që mund të bëhen kronike dhe që mund të kontribuojnë në përkeqësimin e shëndetit të përgjithshëm të fëmijëve.

23% e fëmijëve në moshë nga 2 deri në 5 vjet kanë karies në dhëmbët e qumështit (primar), domethënë më shumë se 1 në 5 fëmijë në moshë nga 2 deri në 5 vjet kanë karies në një nga dhëmbët e qumështit (dhëmbët primar). Më shumë se gjysma e fëmijëve në moshë nga 6 deri në 8 vjet (52%) kanë karies në të paktën një nga dhëmbët e tyre të qumështit (primar).

  Dhëmbët e qumështit të dëmtuar ose të nxjerrë mund të ndikojnë dhe të rrezikojnë zhvillimin psikologjik të fëmijës, gjë që do të ndikojë më vonë në vetëbesimin dhe adaptimin e përgjithshëm social.

Për këto arsye, roli i dhëmbëve të qumështit është i pazëvendësueshëm dhe për këtë arsye është e nevojshme t'i kushtohet vëmendje e veçantë shëndetit dhe pamjes së dhëmbëve të qumështit.

Sa më gjatë të qëndrojnë dhëmbët e qumështit në nofull dhe sa më të shëndetshëm të jenë, aq më të mëdha janë shanset që fëmija të ketë dhëmbë të shëndetshëm dhe të drejtë më vonë, kur të jenë rritur të gjithë dhëmbët e përhershëm.

Dhëmbët e parë, ato të qumështit, janë shumë të rëndësishëm sepse, pavarësisht se kanë të njëjtat funksione si dhëmbët e përhershëm dhe mundësojnë zhvillimin e duhur të fëmijës, ata kanë edhe role të tjera të rëndësishme.

Dhëmbët e shëndetshëm të qumështit luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e duhur të nofullave. Kur dalin dhëmbët e qumështit ata mundësojnë që një fëmijë të kalojë nga ushqyerja me gji në përtypjen e ushqimeve të forta. Vetë procesi i përtypjes mundëson zhvillimin e duhur të muskujve për përtypje dhe të fytyrës, vendosjen e nofullave në pozicionin e duhur dhe zhvillimin e mënyrës së duhur të gëlltitjes.

Dhëmbët e qumështit të shëndetshëm dhe të ruajtur janë të rëndësishëm për tretjen, sepse vetëm ushqimi i përtypur mirë mund të përpunohet siç duhet në trup dhe të sigurojë ushqim cilësor për fëmijët pa rrezikuar funksione të shumta në trup.

 Fëmijët mësojnë të flasin gjatë periudhës kur dalin dhëmbët e qumështit dhe përveç buzëve, faqeve dhe gjuhës, një rol shumë të rëndësishëm në të folurit luajnë edhe dhëmbët.

 Pozicionimi i drejtë i dhëmbëve ka një rëndësi të madhe për shqiptimin e saktë të shumë tingujve, gjë që lidhet edhe me zhvillimin e muskujve të fytyrës, prandaj, mënyra e të folurit në jetën e mëvonshme do të varet në masë të madhe nga fakti nëse dhëmbët e qumështit kanë qenë të shëndetshëm dhe të ruajtur apo të shkatërruar dhe janë nxjerrë.

Një tjetër rol i rëndësishëm i dhëmbëve të qumështit, madje mund të thuhet një nga më të rëndësishmit, është ruajtja e hapësirës për dhëmbët e përhershëm. Nëse dhëmbët e qumështit hiqen para kohe, dhëmbët e mbetur anësor lëvizin drejt hapësirës së zbrazët me tendencë për ta mbushur atë dhe anojnë drejt asaj hapësire. I njëjti fenomen ndodh kur ekziston një dhëmb qumështi ekzistues, por ai është i prishur anash, pra ka karies anësor. Gjithashtu, dhëmbët e vendosur në nofullën e kundërt vazhdojnë të rriten, duke kaluar rrafshin horizontal dhe duke mbushur hapësirën boshe të dhëmbëve të qumështit të nxjerrë para kohe. Për shkak të humbjes së parakohshme të dhëmbëve në një masë më të madhe dhe kariesit në sipërfaqet anësore në masë më të vogël zvogëlohet hapësira ku duhet të dalin dhëmbët e përhershëm.

 Me zvogëlimin e hapësirës dhëmbi i përhershëm del duke shpërthyer në vendin e gabuar. Për shembull, në nofullën e sipërme, kaninët e sipërm më shpesh shpërthejnë lart në nofullën nga jashtë, ndërsa paramolarët mund të shpërthejnë në pjesën e brendshme të qiellzës.

Në kushte të tilla, hapësira për dhëmbët e përparmë zvogëlohet në mënyrë indirekte dhe më së shumti prishet raporti midis nofullave, sepse dhëmbët nuk mund të paltohen në mënyrën e duhur kur janë në okluzion (kafshimi kur dhëmbët përputhen).

Masat preventive:

Për t’i mbajtur dhëmbët e qumështit të shëndetshëm mënyra më e thjeshtë është parandalimi i duhur dhe në kohë.

Higjiena e duhur orale dhe dentare dhe të ushqyerit e shëndetshëm janë një mënyrë e mirë për t’i mbajtur dhëmbët e shëndetshëm. Është e rëndësishme që mirëmbajtja e higjienës orale të fillohet sa më herët dhe ajo të kthehet në një zakon dhe një aktivitet të përditshëm që nuk do anashkalohet. Tek fëmijët mënyra më e lehtë për të filluar me higjienën orale është që kjo të bëhet në formë të një rituali në të cilin do të marrin pjesë anëtarët e tjerë të familjes dhe ta bëni larjen e dhëmbëve një aktivitet që të gjithë do e bëjnë së bashku. Në këtë mënyrë fëmijët do ta pranojnë më lehtë atë si një zakon të përditshëm.

Por vetëm këshillat për t’i larë dhëmbët dhe për të pasur një dietë të shëndetshme nuk mjaftojnë.

Fëmija duhet të vizitohet nga dentisti sapo t’i dalin dhëmbët e parë të qumështit dhe jo më vonë se viti i parë. Kontrollet e rregullta duhet të bëhen të paktën dy herë në vit dhe për fëmijët e rrezikuar duhet të jenë edhe më të shpeshta.

Kontrollet e rregullta dhe monitorimi i rrezikut që në moshë të hershme mundësojnë zbulimin e hershëm të faktorëve të rrezikut dhe ndryshimeve fillestare, të cilat mund të korrigjohen menjëherë.

Burimi:

https://www.cdc.gov/oral-health/prevention/oral-health-tips-for-children.html

https://www.nidcr.nih.gov/research/data-statistics/dental-caries/children

https://ortodoncijavrsac.com/blog/32-zasto-su-vazni-mlecni-zubi

https://mheds.org/?p=7159

Përgatiti: Departamenti i promovimit të shëndetit dhe i ndjekjes së sëmundjeve