Светски ден на ракот 2022 | Институт за јавно здравје

Да ја надминеме нееднаквоста во грижата за рак

Секој заслужува пристап за нега

Тема на Светскиот ден на ракот:

ДА ЈА НАДМИНЕМЕ НЕЕДНАКВОСТА ВО ГРИЖАТА ЗА РАК

Овој Светски ден за борба против ракот ја препознаваме моќта на знаењето.

Знаеме дека секој од нас има различни можности и способности, некој поголеми, некој помали но, заедно можеме да направиме вистински напредок во намалувањето на глобалното влијание на ракот.

Овој 4 февруари ве повикуваме, кој и каде и да сте, да ја одиграте својата улога во создавањето свет без рак.

На овој Светски ден за борба против ракот, што ќе научите за нееднаквостите во грижата за болните од рак?

-3-годишна кампања за влијание

Светскиот ден на ракот е повеќе од еден ден на календарот. Затоа нашата кампања е направена да инспирира промени и да презема акција долго после самиот ден.

Повеќегодишна кампања значи поголема активност и ангажман, повеќе можности за градење глобална свест и на крајот поголемо влијание.

2022: Реализација на проблемот

Првата година од кампањата „ДА ЈА НАДМИНЕМЕ НЕЕДНАКВОСТА ВО ГРИЖАТА ЗА РАК“ е да се разберат и препознаат нееднаквостите во грижата за ракот низ целиот свет. Треба да бидеме отворени, претпоставките да станат предизвици и да се гледаат цврстите факти:

Нееднаквоста во грижата за ракот чини животи.
Луѓето кои бараат нега за рак на секој чекор наидуваат на бариери.
Приходи, образование, географска локација и дискриминација врз основа на етничка припадност, пол, сексуална ориентација, возраст, попреченост и начин на живот се само неколку од факторите кои можат негативно да влијаат на грижата.
Јазот влијае на сите, вклучително и на вас и вашите најблиски.
Овие бариери не се направени од камен. Тие можат да се менуваат.

Ова е година кога треба да се доведе во прашање статусот, како и да се помогне да се намали стигмата; да ги слушаме размислувањата на луѓето кои живеат со рак и нивните заедници и да дозволиме тие живи искуства да ги водат нашите мисли и постапки.

Така можеме да почнеме да размислуваме како на подобар начин да се вршат работите и да градиме поправедна визија за иднината – иднина во која луѓето ќе живеат поздрав живот и ќе имаат подобар пристап до здравствени услуги и конкретно до услуги за рак, без разлика каде се родени, каде растат, нивната возраст, што работат или каде живеат.

2023: Обединување на нашите гласови и преземање акција

Како што продолжува нашата кампања, така ќе се придружиме на истомислениците затоа што знаеме дека сме посилни кога сме обединети. Ќе го славиме вистинскиот напредок во светот и ќе дозволиме тој момент да ја поттикне нашата борба за правичност. Ќе направиме повеќе отколку да го шириме зборот. Ќе изградиме посилни сојузи и иновативни нови соработки.

Нашите активности можат да имаат безброј форми: мотивирање на соседите да обезбедат превоз до болница за третман на рак за сограѓанин или обезбедување здрави и достапни опции за исхрана во училиште.

Ќе ги мобилизираме нашите пријатели, семејството, соработниците и заедниците бидејќи знаеме дека заедно можеме да постигнеме речиси сè.

2024: Заедно, ги предизвикуваме оние што се на власт

Последната година од нашата кампања е насочена кон привлекување на вниманието на повисоко ниво – буквално! Ќе го кренеме гласот за да ги ангажираме нашите лидери. Сега, кога имаме знаење и обединета заедница покрај нас, подготвени сме да ги разнишаме самите основи на неправдата – да станеме доживотни застапници целосно подготвени да вршиме притисок за трајни промени.

Заедно, ќе се погрижиме нашите лидери да знаат дека бараме да се даде приоритет на ракот, да се создадат иновативни стратегии дизајнирани да се спротивстават на нееднаквоста и да ги инвестираме нашите ресурси за да постигнеме праведен свет без рак. Ќе ги повикаме лидерите да ги отстранат здравствените нееднаквости со решавање на нивните основни причини, осигурувајќи се дека секој има пристап до квалитетни здравствени услуги кога, каде и како им се потребни.

Знаење за ракот

Колку повеќе знаеме за ракот, толку повеќе животи можеме да спасиме.

Клучни факти за ракот

10 милиони луѓе умираат од рак секоја година.
Најмалку една третина од најчестите канцери може да се спречат.
Ракот е втора водечка причина за смрт во светот.
70% од смртните случаи од рак се случуваат во земјите со низок и среден приход.
Милиони животи може да се спасат секоја година со имплементирање на соодветни ресурси за стратегии за превенција, рано откривање и лекување.
Вкупните годишни економски трошоци за ракот се проценуваат на 1,16 трилиони американски долари.

Да ја надминеме нееднаквоста во грижата за рак

Реалноста денес е, кој си и каде живееш може да значи живот и смрт.

Не е фер, но може да го смениме ова.

Нееднаквости во грижата на болни од рак

Половина од светското население нема пристап до целосни основни здравствени услуги. Кога станува збор за ракот, на многумина од нас им е скратена основната нега, и покрај фактот што живееме во време на напредок во превенцијата, дијагнозата и лекувањето на ракот.

Ова е нееднаквоста – и тоа чини животи. Луѓето кои бараат нега од рак се среќаваат со пречки на секој чекор. Приходите, образованието, географската локација и дискриминацијата врз основа на етничка припадност, раса, пол, сексуална ориентација, возраст, попреченост и начин на живот се само неколку од факторите кои можат негативно да влијаат на грижата.

Најобесправените групи исто така имаат поголема веројатност да имаат зголемена изложеност на мноштво други фактори на ризик, како тутун, нездрава исхрана или опасности од околината.

Нееднаквоста ги засега сите. Можеби се чувствувате дека овој јаз не влијае на вас лично, но веројатно влијае на некој што го познавате. Иако е поизразен во земјите со низок и среден приход, во земјите со висок приход постојат драматични разлики. Речиси е загарантирано дека овој јаз влијае на вас или на луѓето во вашата заедница.

Може да ја надминеме нееднаквоста. Денешната реалност е дека тоа што сте и каде живеете може да значи разлика помеѓу животот и смртта, не е фер, но можеме да го промениме ова.

Што мислиме со “нееднаквост”?

Во здравството, нееднаквоста се однесува на нерамномерна распределба на ресурсите. Спротивно на тоа, нееднаквоста значи онеправдени, а тоа може да се избегне со надминување на разлики во грижата или исходите.

Разликата може да изгледа суптилна, но затворањето на јазот во грижата за ракот всушност не е едноставно обезбедување на сите со еднакви ресурси. Едно решение не одговара на сите, и секој предизвик бара различно решение. Еднаквоста е да им се даде на сите она што им е потребно за да ги подигне на исто ниво.

Тоа е за мене и за тебе; Тоа е за сите;

Јазот во приходите е реалност за сите земји насекаде, и за земјите со висок и за земјите со низок приход подеднакво, и негативно влијае на луѓето од сите сфери на животот.

За белите жени во САД, петгодишната стапка на преживување за рак на грлото на матката е 71%. За црните жени, стапката е само 58%.
Во Нов Зеланд, Маорите имаат двојно поголема веројатност да умрат од рак отколку останатите.
Стапките на преживување од рак кај децата се над 80% во земјите со висок приход, а само 20% во земјите со низок приход.
Повеќе од 90% од смртноста од рак на грлото на матката се јавува во земјите со низок и среден приход.
Ракот убива скоро 10 милиони луѓе годишно, а околу 70% од нив се на возраст од 65 или повеќе години, но сепак постарите популации се соочуваат со несразмерни бариери за ефективен третман.
Кај бегалската популација, ракот е поверојатно да се дијагностицира во напредна фаза, што доведува до полош исход.
Делумно поради дискриминацијата од здравствените работници, третманот за рак кај трансродовите лица е помал отколку кај останатата популација.
Постојат забележителни разлики во резултатите поврзани со ракот за пациентите во руралните и урбаните средини, дури и во услови со високи приходи како што се САД.
Каде што има напредок, има и надеж. Кога луѓето се обединуваат, кога заедниците се собираат околу ранливите и кога поединците иновираат и соработуваат преку границите, промените се на дофат.

Можности за развој на подобра иднина

Како изгледа правичен свет?

Ќе постигнеме здравствена еднаквост кога секој човек ќе има можност да го достигне својот целосен здравствен потенцијал без бариери или ограничувања создадени од социјалната положба или други општествено определени околности.

Целта е едноставна: здравствена еднаквост сега

Јазот во грижата за ракот не е неизбежен. Нашите влади може да се замислат, состојбата на една личност може да се подобри, нивното знаење за ракот може да се зголеми и да им се олесни пристапот до услугите.

Колективно, можеме да ја намалиме нееднаквоста со:

едукација на јавноста за превенција од рак;
обучување на здравствените работници со вештини и знаења, вклучително и за тоа како нееднаквоста влијае на грижата за ракот;
зајакнување на примарната здравствена заштита што се обезбедува во заедниците;
адресирање преку политики и програми на некои од социјалните и економските фактори кои можат негативно да влијаат на здравјето на луѓето;
зголемување на ресурсите – што значи и пари и луѓе – посветени на истражување на ракот и следење на оптовареноста со ракот на национално ниво за поефективно обликување на нашите инвестиции;
имплементација на планови за превенција и контрола на ракот специфични за земјата кои се однесуваат на уникатните потреби и ресурси на секоја земја.

Како поединци, и ние треба да играме важна улога. Како? Преку кревање на нашиот глас и притисок владите да ги решат основните причини за овие нееднаквости, да го третираат ракот како важен здравствен проблем – директно, гласно и непоколебливо против стигмата и дискриминацијата во сите нејзини форми.

7 бариери кои стојат на патот на грижата за ракот

Каде живееш. Кој си ти. Од каде доаѓаш. Што правиш. Кого го сакаш. Овие се нарекуваат социјални детерминанти на здравјето и ги претставуваат многуте фактори кои неправедно можат да стојат помеѓу вас и превенцијата, дијагнозата и третманот на ракот.

Родови норми и дискриминација

Низ светот, жените и девојките страдаат од дискриминација како резултат на мизогинија, стереотипи и очекувани родови улоги. Одредени културни и религиозни контексти може дополнително да го ограничат пристапот до навремена грижа за ракот. Стигмата околу ракот на грлото на матката и дојката може да ги натера жените да не сакаат да побараат скрининг за рак. Во некои делови од светот, на жената можеби и треба премолчено одобрување или експлицитна дозвола од мажот, глава на домаќинството, за да посети лекар.

Мажите се соочуваат и со негативните ефекти од родовата дискриминација и општествените и културните табуа. Социјалните норми кои ја опкружуваат машкоста може да ги направат помалку подготвени да разговараат за одредени здравствените проблеми и да преземат одредени процедури за спасување на животот, како што е операција за рак на простата во рана фаза, поради загриженост за можните несакани ефекти, кои може да вклучуваат инконтиненција или импотенција.

Бариери за малцинските популации

Расизмот има огромно влијание врз способноста на една личност да пристапи до нега за рак и малцинското население често се соочува со сериозни бариери во пристапот до основните здравствени услуги во нивните земји.

На пример, домородното население кое живее во над 90 земји претставува 6% од светската популација, а 15% од нив се екстремно сиромашни. Домородното население се соочува со полошо здравје и полош исход. Овие фактори, во комбинација со системска дискриминација, кршење на човековите права, јазични и културни разлики и многу други фактори, како лоша исхрана, злоупотреба на супстанции и други однесувања претставуваат фактори со висок ризик за рак.

Сиромаштија и социо-економски статус

Сиромаштијата сериозно го ограничува пристапот до квалитетна нега за рак. И во земјите со високи и со пониски приходи, понискиот социо-економски статус значи помала можност за пристап до здравствена грижа. Безбројните пречки поврзани со недоволно финансиски средства вклучуваат транспорт до болница од оддалечени места, неможност да се отсуствува од работа или да се обезбеди грижа за децата за да се отиде на преглед или третман, недостаток на здравствено осигурување и друго.

Без разлика каде живеете, ако ви е дијагностициран рак во напредна фаза, а сте пациент со ниски приходи, имате само основно образование или пак немате здравствено осигурување, поголема е веројатноста да немате пари за сите трошоци или да умрете во рок од 12 месеци од дијагнозата на ракот.

Поделба рурално-урбано

Луѓето кои живеат во руралните средини се соочуваат со многу пречки меѓу кои и нивните шанси да преживеат од рак. Недостатокот на услуги за превенција, дијагноза и третман веројатно значи патување на долги растојанија за пристап до потребните ресурси. Финансискиот товар на ова патување, заедно со потребата да се обезбеди грижа за децата и отсуство од работа, може да биде непремостлив.

Како резултат на тоа, местото каде што живеете премногу често одредува дали ќе живеете. Кај пациентите од руралните средини болеста често се дијагностицира во подоцнежна фази и тие имаат помала веројатност да добијат соодветен третман, да добијат услуги за следење или поддршка или да бидат вклучени во клиничките испитувања што може да претставуваат нивна најдобра шанса за преживување.

Возрасна дискриминација

Вашата возраст не треба да одлучува за квалитетот на грижата за ракот што ја добивате, но сепак ова е реалноста за многумина. Ракот може да се развие на која било возраст, но ризикот тоа да се случи драстично се зголемува со стареењето. Всушност, повеќе од половина од луѓето кои имаат рак имаат 65 или повеќе години. Бидејќи раните симптоми на рак може да се помешаат со секојдневна болка или понесериозни болести поврзани со староста, многу видови на рак кај постари пациенти се дијагностицираат во понапредната фаза. Ова уште повеќе се влошува со недостатокот на програми и услуги кои треба да одговорат на потребите на постарите лица. Исто така, додека на постарите лица им е дијагностициран рак почесто отколку на помладите лица, постарите пациенти се значително помалку застапени во истражувањата кои ги поставуваат стандардите за третмани за рак. Неподнесувањето стари лица што сė повеќе навлегува во културите и институциите е еден од главните фактори кои придонесуваат за овие нерамнотежи.

Ракот и стареењето

Сė повеќе студии укажуваат, како на постарата популација е ускратена правичната грижа за ракот:

Голем дел од постарите жени со одредена форма на рак на дојка добиваат помалку хемотерапија од помладите пациентки – и покрај доказите за ефикасноста на третманот.
Повеќе од 70% од смртните случаи за кои причината е рак на простата се кај мажи на возраст над 75 години, кои обично имаат поагресивна болест. Сепак, во повеќето случаи им е оневозможен пристапот до хемотерапија во напредната болест.
Колоректалниот карцином е уште една болест која несразмерно повеќе ги погодува постарите луѓе, но сепак доказите сугерираат дека не се обезбедува оптимален третман за постарите пациенти.

6. Статус на бегалец и принудно раселување

Во земјите кои се соочуваат со политичка, финансиска и социјална нестабилност – поради војна, социјални превирања или природни катастрофи – организациите за рак мора да се справат со ужасниот недостиг на ресурси или дури и целосниот недостиг на основните здравствени услуги. Поголемиот дел од луѓето со рак во напредна фаза во областите погодени од војна, на пример, едноставно не можат да добијат соодветна грижа, бидејќи регионите стануваат недостапни, болниците и здравствените центри се оштетени или уништени, а здравствените работници се повредени, убиени или раселени.

Освен тоа, пациентите со рак во конфликтните и пост-конфликтните области, како и бегалците од овие региони, доживуваат многубројни препреки, вклучувајќи емоционална или физичка траума, ограничени финансиски ресурси и јазични или културни бариери кои можат драматично да влијаат на пристапот до ефективна грижа за рак.

Хомофобија, трансфобија и поврзана дискриминација

Низ светот, лезбејките, хомосексуалците, бисексуалците, трансродовите, квир и интерсексуалните (ЛГБТКИ) луѓе се соочуваат со непријателство и дискриминација од страна на луѓето околу нив. Тие, исто така, имаат поголема веројатност да се соочат со незнаење или директни предрасуди од здравствените работници. Понатаму, стравот од лош третман од страна на здравствените работници разбирливо ги оддалечува од навремена и ефикасна грижа за ракот.

Таквата дискриминација зема подмолен данок и може да доведе до однесувања за кои се знае дека го зголемуваат ризикот од рак – како што се пиење, пушење или употребата на недозволени дроги – бидејќи луѓето бараат начини да се самолекуваат и да се справат со свет кој е премногу често непријателски настроен кон нивното постоење.

Извор:

^{https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34043411/}^{https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29925401/}^{https://www.bmj.com/content/348/bmj.g1614}

Разбирање на нееднаквоста е првиот чекор

Нееднаквоста е насекаде. Овие седум фактори претставуваат само неколку од начините на кои луѓето ширум светот, од сите сфери на животот, се лишени од грижа за ракот. Секако дека оваа листа не е целосна – има безброј неправедни бариери за пристап кон квалитетна грижа за рак, и многу од овие предрасуди се длабоко вградени во нашиот општествен систем

Но, направените пречки треба да се надминат. Постои надеж. Првиот чекор е да ја препознаеме нееднаквоста кога ќе ја видиме. Само тогаш можеме да почнеме да ги оспоруваме нашите сопствени претпоставки и предрасуди, да ги слушаме размислувањата на луѓето кои живеат со рак и да се бориме да ги затвориме овие празнини еднаш засекогаш.

Светски ден на ракот – флаер